Bir zamanlar okyanuslara meydan okuyan ve bir yeğeni Osmanlı din alimi Ebubekir Efendi’yle evli olan Kaptan James Cook 1776 seyahatinde günlüğüne şu notu düşer: Dövmenin evrenselliği, üzerinde düşünülmesi gereken bir olgudur. Biz de Kaptan’ın sözünü dinledik ve klasikleşmiş denizci dövmelerinin anlamlarını araştırdık.

 

Dövmenin denizci kâşifler sayesinde dünyaya yayıldığı kesin bilgi. Denizcilerin uzun yolculuklar esnasında zaman öldürmek için vücutlarına işledikleri dövmeler 1950’lerden itibaren evrensel bir moda akımına dönüşürken bazı dövmeler klasikleşiyor. Pek çoğu basit görünse de derin anlamlar barındırıyor.

 

 

Çapa: Çapa onuru, sadakati ve umudu temsil ediyor. Çok eskiden bir denizcinin Atlantik Okyanus’unu geçtiğine işaret ediyordu. Zamanla ticaret gemisi mürettebatından olanlar da bu dövmeyi yaptırmaya başladılar. Bugün artık donanma hizmetine başlayan her genç denizcide bir tane bulunuyor.

 

Çapraz Çapalar: Genellikle başparmak ve işaret parmağı arasına yaptırılan bu dövme bir denizcinin geminin lostromosu (reis) olduğunu anlatıyordu. Öte yandan istediğiniz ele yaptıramıyordunuz. Eğer denizci okyanusların tamamını gezdiyse çapraz çapaları sol eline, okyanuslar yerine yedi denizin tamamını gezdiyse dövmeyi sağ eline yaptırmak durumundaydı.

 

Kalbi Delen Hançer: Sadakatin önemine vurgu yapar, genellikle “Onursuzluktansa Ölüm" sloganıyla birlikte vücuda işlenirdi.

 

Gülü Delen Hançer: Hançerle delinmiş bir gül, olağanüstü cesur ve her şeye karşı savaşmaya hazır denizciyi işaret ederdi.

 

 

Pusula Gülü (Deniz Yıldızı): Sadece şık bir grafiği olduğu için değil, denizci her zaman limana dönüş yolunu bulsun diye yapılırdı.

 

"Hold Fast”: Karşıdan bakanın okuyabilmesi için tersten, tayfanın parmaklarına harf harf “Hold Fast (Sıkı Tut)” yazılırdı. Böylece güverte tayfası eline her baktığında halatı denize düşürmeden sıkıca kavraması gerektiğini anımsardı

 

Haç: Bir inanç sembolü olmanın ötesinde, ayak tabanlarına yerleştirildiğinde haç dövmelerinin köpekbalıklarını kovduğuna inanılırdı.

 

Tam Teçhizatlı Gemi: Bu dövmeyi Güney Amerika’nın güneydeki en uç noktası olan, Şili’deki Horn Burnu'nu dönebilen denizciler (en cesur ve en iyi olanlar) yaptırırdı. Benzer şekilde, yalnızca Horn Burnu'nun çevresini dolaşan denizciler anakaraya bakan kulaklarına bir küpe takabilirdi.

 

 

Altın Ejder: Uluslararası tarih değiştirme çizgisini (180. meridyende dünyanın çevresini dolaşan ve bir takvim gününden diğerine geçişi işaret eden, uluslararası kabul görmüş bir hat) "altın ejderin krallığına" (Asya) doğru geçen denizciler yaptırırdı.

 

Deniz Yıldızı: Kuzey yıldızını temsilen pusula işlevi görürdü. Denizcilere hem yön verir hem de eve dönüşü temsil ederdi.

 

Deniz Kızı: Deniz kızı bir uyarı sembolüydü. Onların büyüleyici güzellikleri ve baştan çıkarı sesleriyle denizcileri ölüme götürdüklerine inanılırdı. O nedenle bu dövme uzun yolculukta karşılaşılabilecek tehlikeleri hatırlatırdı. Öte yandan deniz kızı dövmesinin güverteden düşen kişilere şans getirdiğine inanılırdı.

 

Halat: Bileği saracak şekilde yapılan bu dövme, halatı tutmak ve bağlamakla sorumlu denizciye işaret eder, ona sorumluluğunu hatırlatırdı. Çapraz çapalar dövmesinin aksine denizci bu dövmeyi istediği bileğine yaptırabilirdi.

 

Domuz ve Horoz: Domuz ve horozun, denizcileri boğulmaktan korumakla görevli hayvanlar olduklarına inanılırdı. O nedenle yolculuğa çıkmadan önce sol ayağın üstüne domuz, sağın üstüne de horoz dövmesi yaptırılırdı.

 

Su Kaplumbağası: Bu dövme denizcinin ekvator çizgisini başarıyla geçtiğini gösterirdi. Su kaplumbağası dışında Neptün adıyla bilinen Poseidon dövmesi de aynı anlama gelirdi.

 

Deniz Feneri: Bir zamanlar bir gemi için en büyük tehlikelerden birisi gece karanlığında kayalıklara çarpıp dağılmaktı. Deniz feneri dövmelerinin gerçeği gibi gemiyi kayalıklara çarpmaktan koruyacağına inanılırdı.

 

Pervane: Daha ziyade buharlı gemilerin kazan dairelerinde çalışan denizciler tarafından tercih edilen pervane dövmesinin denizcileri boğulmaktan koruduğuna inanılırdı. Denizciler kendilerini su üstünde tutsun ve onları evlerine, sevdiklerine sağ salim götürsün diye her kalçaya bir büyük pervane dövmesi yaptırırdı.

 

Zar: Zar dövmesi, risk almayı sevenler ve kumar oynamayı sevenler içindi.

 

Coğrafi Koordinatlar: Bugün de yaygın olarak kullanılan bu dövme denizcinin evinin ya da hayatında önemli yer tutan bir yerin koordinatlarını gösterir.

 

Kırlangıç: Her kırlangıç dövmesi o denizcinin 5 bin deniz mili yaptığının göstergesiydi. Kat edilen mesafe 10 bin deniz miline ulaştığında vücuda ikinci bir kırlangıç dövmesi yapılırdı.

İkinci dövme serçe de olabilirdi. Bu dövme bazen eşin ya da sevgilinin adıyla birlikte uygulanırdı. Kırlangıçların yolculuk sırasında hayatını kaybeden denizcilerin ruhunu cennete taşıdığına da inanılırdı. Denizciler yolculuk sırasında kaybettikleri arkadaşlarının anısına, kırlangıca saplı hançer dövmesi yaptırırdı.

 

Fotoğraflar: Khaled Alobaidli, Cody Black (Unsplash), US National Archives